اندیشیدن ِیکى از صحابه به انکار که:

رسول علیه السّلام چرا ستّارى نمى‏کند ؟

 ستّارى: پرده پوشى، در اینجا به معنى دروغ منافقان را به رخ آنان نکشیدن است. ستّارى از صفتهاى خداوند است و در حدیث است «اِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ حَلیمٌ حَیِىٌّ سَتِیرٌ یُحِبُّ الحَیاءَ و السَّترَ.»[1] «وَ لکِنَّ اللَّهَ سَتّارٌ یُحِبُّ السَّترَ.»[2]« وَ لکِنَّ اللَّهَ سَتِیرٌ یُحِّب السَتر.»[3]

نُکول: یعنی ردکردن؛ قبول نکردن دعوت، پاسخ ندادن، نپذیرفتن.

شیب: موى سپید.

روى زرد: شرمنده.

مؤمن: در این‌جا همان صحابی است که در دل می‏گفت: چرا پیامبر دعوت اینها را نمی پذیرد؟

عاق: در لغت به معنى نافرمان پدر و مادر است و در اینجا به معنى مطلق مُنکِر و نافرمان است.

عَلاّم: بسیار دانا. علاّمِ سر: داناى راز و پنهانى.

علام سر: پروردگار است.

دید چشم: یعنی من دید چشم را به اختیار خود دارم که به جایی نگاه کنم یا نگاه نکنم،

دل به دست نبودن: از خود اختیار نداشتن، زیرا در دست مقلب‌القلوب است. آن‌چه در باطن می‏گذرد به دست خداست.

حدث جای: یعنی مستراح.

از نهیب دودِ تلخ: از جابر عبد اللّه روایت است که: چون از ویرانه مسجد ضِرار گذشتم، دودى دیدم که از آن جا بر مى‏آمد.[4]

 اینها: کنایه از تردیدى که براى او پیدا شد که چرا رسول (ص) ستّارى نمى‏کند.

خلم: یعنی قهر و خشم. صحابی پشیمان می‏گوید: قهر و خشم در مورد این منافقان، بهتر از آن حلم و بردباری است که من از پیامبر انتظار دارم.

 ( 2899) یکى از یاران حضرت رسول اندیشه انکار آمیزى از این‏ جواب رد حضرت بدلش خطور کرد. ( 2900) که این پیر مردان محترم را رسول خدا شرمسار نمود. ( 2901) پس آن عیب پوشى و کرم و شرم حضور کجا است؟ پیمبران صد هزار عیب مى‏پوشند. ( 2902) این خیال را کرده و در دل استغفار کرد که اعتراض باعث رنگ زردیش نشود. ( 2903) شومى دوستى با اهل نفاق مؤمن را مثل آنها زشت و عاق نمود. ( 2904) باز در دل زارى مى‏کرد که اى عالم السر و الخفیات مرا با این حال کفران باقى مگذار. ( 2905) همان طور که چشم بى‏اختیار مى‏بیند دل هم اختیارش در دست من نیست و گرنه از خشم دل را آتش مى‏زدم‏. ( 2906) در اندیشه بود که بخواب رفت و در خواب مسجد آنها را پر از سرگین دید. ( 2907) سنگهایش پر از کثافت و از آنها دود سیاه بر مى‏خاست‏. ( 2908) دود بحلقش رفته گلویش را متأثر کرد و از زحمت دود تلخ از خواب جست‏. ( 2909) و برو در افتاده گریستن آغاز نموده گفت خدایا اینها نشان انکار است‏. ( 2910) خداوندا غضب بر این مردمان منافق بهتر از حلم و نرمى است که مرا از نور ایمان جدا سازد .

هنگامی که پیامبر از قبول درخواست منافقان خودداری کرد و آنها را رسوا ساخت، یکی از یاران او نسبت به این رفتار پیامبر بد دل شد. البته انکار او به معنای نفی ایمان نبود، بلکه بیشتر جنبه جست‌وجو و کاوش داشت. مولانا می‏گوید: یاری به منافقان، حتی در ذهن و فکر؛ این صحابی را هم راندهْ درگاه کرد.